भीमा नदी
भीमा ही नैऋत्य भारतातील एक महत्त्वाची नदी आहे.
ही कृष्णा नदीची उपनदी आहे. ती महाराष्ट्रात उगवते आणि कर्नाटकातून वाहते.
पुण्यदामिनी भीमा या नावाने ओळखल्या जाणार्‍या या नदीला दक्षिण भारतातील लोक गंगाप्रमाणेच मानतात.
ही नदी राज्याच्या आध्यात्मिक जडणघडणीने जवळून विणलेली आहे.
भीमा नदीचे उगमस्थान भीमाशंकर मंदिराने ओळखले जाते.
हे मंदिर देशातील बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी (स्वयं-उद्भवलेल्या) शिव मंदिरांपैकी एक मानले जाते, ज्यामुळे ते हिंदूंसाठी एक महत्त्वाचे तीर्थस्थान बनले आहे.
पंढरपूर हे भारतातील आणखी एक महत्त्वाचे तीर्थक्षेत्र भीमा नदीच्या उजव्या तीरावर स्थित आहे, याला चंद्रभागा म्हणून ओळखले जाते कारण त्याच्या चंद्रासारखा आकार आहे
त्रिपुरसुर नावाच्या राक्षसाचा वध केल्यावर भगवान शंकर भीम शंकराच्या पर्वताजवळ आले, अशी आख्यायिका आहे.
त्या ठिकाणी त्याला भीमक राजा तपश्चर्या करत होता .
भीमकने भगवान शंकराकडे आशीर्वाद मागितला कि, त्यांच्या घामातून एक पवित्र नदी निर्माण होईल.
परमेश्वराने आज्ञा केली आणि त्यामुळे भीमा नदीची निर्मिती झाली असे मानले जाते.
धार्मिक राजा भीमक याच्या नावावरून हे नाव पडले.
Roll over image to zoom in pTron Bassbuds Duo New Bluetooth 5.1 Wireless Headphones, Stereo Audio, Touch Control TWS, Dual HD Mic, Type-C Fast Charging, IPX4 Water-Resistant, Passive Noise Cancelling & Voice Assistant (Black)
या नदीच्या काठावर पंढरपूर नावाचे पवित्र स्थान आणि भगवान शिवाचे प्रतीक असलेले भीम शंकर नावाचे ज्योतिर्लिंग आहे.
पुणे जिल्ह्यातील आंबेगाव तालुक्यातील भीमाशंकर येथे उगम पावून कर्नाटकातील कडलूर (रायचूर) येथे कृष्णा नदीशी संगमापूर्वी महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि तेलंगणा राज्यांमधून ८६१ किलोमीटर आग्नेयेकडे वाहते.
महाराष्ट्रात नदी 450 किमी लांबीची वाहते.
भीमा नदीचा मुख्य प्रवाह राज्यातील पुणे, अहमदनगर आणि सोलापूर जिल्ह्यातून वाहतो.
पाणलोट मात्र सात जिल्ह्यांमध्ये पसरलेले आहे. पुणे, सोलापूर, अहमदनगर, सातारा, सांगली, बीड आणि उस्मानाबाद.
भीमा नदीला अनेक उपनद्या आहेत ज्या तालुक्यांमधून प्रवास करताना वेगवेगळ्या ठिकाणी तिला भेटतात.
कुमंडला, भामा, इंद्रायणी, मुळा- मुठा, ढोमाळ वेल, कमनिया, घोड, चांदणी, कामिनी, मोशी, बोरी, सीना, माण, भोगवती आणि नीरा या त्याच्या काही प्रमुख उपनद्या आहेत.
महाराष्ट्रातील कृष्णा खोऱ्यातील जवळपास ७०% क्षेत्र भीमा खोऱ्याने व्यापलेले आहे.
नदीचा उगम महाराष्ट्रात झाला असला तरी ती कर्नाटक राज्यातील कृष्णा नदीत विलीन होते, त्यामुळे एक स्वतंत्र खोरे म्हणून पाहिले जाऊ शकते.
इंद्रायणी लोणावळ्याजवळ उगम पावते आणि भामा नदीला मिळते, त्यानंतर ती 14 किमी प्रवास करून तुळापूर येथे भीमामध्ये प्रवेश करते.
