कृष्ण जन्माष्टमी : Krishna Janmashtami
श्रावण महिन्यात साजरी केली जाणारी कृष्ण जन्माष्टमी ही कृष्ण पक्षातील आठ तारखेला येते.
सामान्यतः ग्रेगोरियन कॅलेंडर मध्ये ऑगस्ट किंवा सप्टेंबर महिन्यात येते, 2023 मध्ये जन्माष्टमी गुरुवारी , 7 सप्टेंबर रोजी येते.
हा दिवस, कृष्ण जन्माष्टमी , गोपाळ काला किंवा उत्लोत्सवम् असेही म्हणतात किंवा गोकुळाष्टमी म्हणूनही ओळखला जातो , हा भगवान श्रीकृष्णाच्या जन्मोत्सवाचा दिवस आहे.
या दिवशी भगवान श्रीकृष्ण भगवान विष्णूचा आठव्या अवतारात पृथ्वीतलावर अवतरले आणि दुष्टता दूर करण्यासाठी येथे दाखल झाले.
संपूर्ण देश भगवान श्रीकृष्णाचा जन्मदिवस मोठ्या उत्साहाने आणि उत्कटतेने साजरा करण्यासाठी एकत्र येतो.
लहान मुलं श्रीकृष्णाचा वेश परिधान करतात, मिठायांची रेलचेल असते आणि भव्य हंडीने भरलेले बाजार, दहीहंडीची तयारी करणारी पथकं आणि फुलांनी सजलेली मंदिरे हे चित्र सगळीकडे दिसतं.
दहीहंडीच्यावेळी तरुण एक संघ तयार करून त्यात सहभागी होतात.
विविध मंडळे या उत्सवादरम्यान उंचावर दह्याने भरलेली हंडी (छोट्या आकाराचे मडके) लावतात.
ही हंडी तरुणांची विविध मंडळे फोडण्याचा प्रयत्न करतात.
हा एक प्रकारचा खेळ आहे. ज्यात बक्षिसही दिले जाते. यावेळी ‘गोविंदा आला रे’ च्या घोषणांनी आजूबाजूचा परिसर दुमदुमून जातो.
मथुरेतील कंसाच्या कारागृहात रोहिणी नक्षत्राच्या मध्यरात्री श्रावण महिन्यात वैद्य अष्टमीला कृष्णाचा जन्म झाला.
गोकुळाष्टमी माहिती आपल्यापैकी अनेकांना असेलच.
काही लोक जन्माष्टमीसाठी अष्टमीच्या दिवशी उपवासही करतात.
नवस करून ते मंदिर आणि परिसर फुलांनी सजवतात व त्या ठिकाणी जन्माष्टमीचा देखावा उभारतात.
या देखाव्यात देवकी आणि कृष्णाच्या मूर्ती तसंच यशोदा, वासुदेव नंद आणि गोकुळ परिवार यांच्या मूर्ती बसवतात.
सप्तमीच्या मध्यरात्री संकल्प केला जातो आणि भक्तीभावाने कृष्णाची पूजा कॆली जाते.
अष्टमीच्या दिवशी देवाला नैवेद्यही अर्पण केला जातो.
माखनचोर कृष्णाच्या या जन्मोत्सवाच्या निमित्ताने खास गोपाळकाल्याचा प्रसाद असतो.
यामध्ये काला म्हणजे सर्व पदार्थ एकत्र केले जातात.
जसं पोहे, दही, भिजवलेली डाळ, साखर, फळांचे तुकडे इत्यादी घालून गोपाळकाल्याचा प्रसाद बनवला जातो.
कृष्णाला लोणी खूप प्रिय होते.
असे म्हणतात की, भगवान श्रीकृष्ण आणि त्यांचे साथीदार यमुनेच्या काठावर तासंतास गौळणींची वाट बघत.
ज्यांच्याकडे अशी खास गोपाळकाल्यासारखी शिदोरी असायची.
भारतात अशी दोन ठिकाणे आहेत, जिथे हा उत्सव अतुलनीय उत्साहाने आणि भव्यतेने साजरा केला जातो.
कृष्णाच्या जन्माच्या वास्तविक ठिकाणी आयोजित केला जातो जो आता मोठ्या कृष्ण जन्मभूमी मंदिरात रूपांतरित झाला आहे .
कृष्णाचा जन्म मध्यरात्री झाला होता म्हणून उत्सव त्या वेळेपर्यंत चालतात ज्यानंतर मंदिरांमध्ये विविध पूजा आणि विधी होतात. मु
ख्य कार्यक्रम, तथापि, कृष्णाच्या जन्माच्या वास्तविक ठिकाणी आयोजित केला जातो जो आता मोठ्या कृष्ण जन्मभूमी मंदिरात रूपांतरित झाला आहे .
ही मूर्ती गर्भगृह नावाच्या खोलीत ठेवली जाते , तिला दूध आणि दह्याने विधीवत स्नान केले जाते, पारंपारिक कपडे परिधान केले जाते आणि पाळणामध्ये ठेवले जाते.
ही मूर्ती गर्भगृह नावाच्या खोलीत ठेवली जाते, तिला दूध आणि दह्याने विधीवत स्नान केले जाते, पारंपारिक कपडे परिधान केले जाते आणि पाळणाघरात ठेवले जाते.
त्यानंतर पाळणा हलवला जातो आणि भक्त प्रार्थना करतात आणि भजन गातात.
पाळणा डोलताना केलेली कोणतीही इच्छा जन्माष्टमीच्या दिवशी पूर्ण होते, अशी लोकांची धारणा आहे.
भक्तांनी जसा स्वामींचे स्वागत केले, तसेच पंचामृत व छप्पन भोग अर्पण केले जातात.
यानंतर उपवास सोडणाऱ्या भाविकांमध्ये हे वाटप केले जाते.
मथुरा शहरात हजारो मंदिरांसह , जन्मदिवसाच्या एक महिना आधी उत्सव सुरू होतात.
येथे साजऱ्या होणाऱ्या जन्माष्टमी सणाचे दोन महत्त्वाचे पैलू म्हणजे झुलनोत्सव आणि घट.
झुलनोत्सव हा एक विधी आहे ज्यामध्ये लोक त्यांच्या घराच्या अंगणात आणि मंदिरांमध्ये फुलांनी आणि रांगोळ्यांनी सजवलेले झुले लावतात आणि त्यांच्या निवासस्थानी भगवान कृष्णाचे स्वागत करतात आणि अर्भक कृष्णाच्या पाळणाला प्रतीक म्हणून करतात.
घाट हे मथुरा येथील उत्सवाचे आणखी एक वैशिष्ट्य आहे, जिथे शहरातील सर्व मंदिरे निवडलेल्या थीमच्या रंगाने सजवली जातात ज्यात मूर्ती कृष्णाच्या कपड्यांचा देखील समावेश आहे.
ते संपूर्ण महिनाभर या परंपरेचे पालन करतात आणि त्याशिवाय उत्सव पूर्ण होत नाही.
वृंदावन हे पवित्र शहर आहे जिथे कृष्णाने त्यांचे बालपण आणि किशोरवयीन वर्षे घालवली.
यमुना नदीच्या काठावर वसलेले, वृंदावन येथे आहे जिथे कृष्णाने आपल्या गोपींसोबत प्रसिद्ध रासलीला केली होती .
वृंदावनमध्ये जन्मदिवसाच्या 10 दिवस आधी उत्सव सुरू होतात.
संपूर्ण महाराष्ट्रात या सणाच्या निमित्ताने दहीहंडीचं आयोजनही केलं जातं. या दिवशी अनेकजण भक्तीभावाने उपवास आणि श्रीकृष्णाची पूजा करतात.
