गणेश स्थापना पूजा विधि – Ganesh Chaturthi Puja Vidhi
जर तुम्ही गणेश चतुर्थीला गणपतीची मूर्ती घरी बसवून गणपतीची पूजा करण्याचा विचार करत असाल तर तुम्हाला गणपती पूजेच्या चरण आणि मंत्र माहित असणे आवश्यक आहे.
नामस्मरण आणि शास्त्रोक्त पद्धतीने गणेशमूर्तीची स्थापना व पूजा केल्याने गणपती बाधा दूर करतो आणि मंगलमूर्तीच्या रूपाने कोणत्याही प्रकारे भक्तांच्या जीवनात सौभाग्य आणतो.
मूर्ती घरी आणल्यावर लागणारे साहित्य
पाय धुण्यासाठी भांडभर पाणी,दूध, पोळीचा तुकडा, औक्षणाचे ताट (दोन तेलाचे दिवे, कुंकू,अक्षता, सुपारी)
गणेश स्थापना पूजा करण्यासाठी लागणारे साहित्य
पाट किंवा चौरंग, आसन चौरंगावर ठेवण्यासाठी, रांगोळी, समई, समईसाठी वाती, निरांजन (२),
निरांजनासाठी तुपात भिजवलेल्या फुलवाती, आरती करण्यासाठी पंचारती, आरतीसाठी तुपात भिजवलेल्या वाती,
कापूर, एक श्रीफळ(नारळ ), रेशीम किंवा पुष्पमाळा, फुले व हार, दुर्वा, अगरबत्ती, इत्राची लहान बाटली,
जानवे, पाच ग्रॅम लवंग किंवा पानाचा विडा, दोरा, मिठाई-मोदक, मावा मिठाई, पेढे इत्यादी, वस्त्र किंवा उपवस्त्र,
देठासह विड्याची पाने, वाती/फुलवाती ,
दुर्वा व बेलपत्र (दुर्वा ३ पानी किंवा ५ पानी असाव्या.),
किमान पाच प्रकारची पाच फळे, चंदन पावडर ,गुलाल, हळद, कुंकु, गुलाल, पिंजर, अबीर, बुक्का,
सुपारी 12 नग, खारीक, बदाम, हळकुंड,फळे, खोबऱ्याचे तुकडे (प्रत्येकी ५ नग), नारळ,
नैवेद्य दाखवण्यासाठी छोट्या वाट्या ,अक्षता, सुट्टे पैसे (नाणी १०),
पंचामृत = कच्चे दुध, दही, शुद्ध तूप, मध, साखर एकत्र करून एका वाटीत,
पाण्याने भरलेला तांब्या, पळी आणि भांडे, ताम्हण, तुपाची छोटी वाटी (निरांजनात तूप घालण्यासाठी),
तेलाची छोटी बरणी किंवा वाटी (समईत तेल घालण्यासाठी),
उपवस्त्र – २ मणी, वस्त्रमाळ – २१ मणी, गणपतीला घालायचे दागिने, बाजूला ठेवायच्या इतर वस्तू, चांदीच्या वस्तू इ.
हात पुसण्यासाठी फडके, देवाचे अंग पुसण्यासाठी फडके
गणेश स्थापना पूजा
गणेश चतुर्थीला कसे राहायचे आणि गणेश मूर्तीची पूजा कशी करायची ते जाणून घेऊया:-
प्रथम श्रीगणेशाचे आवाहन करा आणि या मंत्राचा उच्चार करा:-
गजाननं भूतगणादिसेवितम कपित्थजम्बू फल चारू भक्षणं।
उमासुतम शोक विनाशकारकं नमामि विघ्नेश्वर पादपंकजम।।
आगच्छ भगवन्देव स्थाने चात्र स्थिरो भव।
यावत्पूजा करिष्यामि तावत्वं सन्निधौ भव।।
अर्थ : गजाननाची सेवा भूत आणि इतर लोक करतात आणि कपिठा आणि जंबू सारखी सुंदर फळे खातात.
दु:खांचा नाश करणाऱ्या, अडथळ्यांचा स्वामी उमापुत्राच्या कमळाच्या चरणी मी नतमस्तक होतो.
देवा, ये आणि इथे तुझ्या जागी राहा.
मी पूजा करत असताना माझ्या सान्निध्यात राहा.
- सर्व प्रथम कलशात पाणी आणावे.
- जिथे पूजेसाठी मंडप केला असेल तिथे खुर्ची घेउन बसा.
- हातात पाणी घेऊन प्रथम कुश आणि पाणी हातात घेऊन नंतर मंत्राचा जप करा.
ओम अपवित्र: पवित्रो वा सर्वावस्थां गतोअपी वा।
य: स्मरेत पुण्डरीकाक्षं स बाहान्तर: शुचि:।।
- नंतर स्वतःवर आणि पूजेसाठी ठेवलेल्या सर्व गोष्टींवर पाणी शिंपडा.
- त्यानंतर तीन वेळा आचमन करावे.
- नंतर हातात पाणी घेऊन
- ओम केशवाय नम:
- ओम नाराणाय नम:
- ओम माधवाय नम:
- ओम हृषिकेशाय नम: जप करा.
- असे म्हणत तीन वेळा हातातून पाणी घेऊन तोंडाला स्पर्श करून हात धुवा.
- यानंतर ज्या ठिकाणी गणेशाची पूजा करायची आहे तेथे अक्षत (अखंड तांदूळ) ठेवा. त्यावर गणेशाची मूर्ती ठेवावी.
- त्यानंतर गणेशजींची प्राणप्रतिष्ठा करावी आणि त्या वेळी या मंत्राचा उच्चार करावा :-
अस्यैप्राणाः प्रतिष्ठन्तु अस्यै प्राणा क्षरन्तु च।
अस्यै देवत्वमर्चार्यम मामेहती च कश्चन।।
प्राणप्रतिष्ठा मंत्रानंतर, तुम्ही गणेशाला आरामात बसवू शकता आणि दरम्यान या मंत्राचा उच्चार करत राहा:-
रम्यं सुशोभनं दिव्यं सर्व सौख्यंकर शुभम।
आसनं च मया दत्तं गृहाण परमेश्वरः।।
अर्थ : – ते सुंदर सुंदर दिव्य आणि सर्व सुखांसाठी शुभ आहे
आणि हे परमेश्वरा, मी तुला दिलेले आसन स्वीकार.
- गणेशाला आसनावर बसवल्यानंतर सर्वप्रथम गणेश चतुर्थीच्या व्रताची पूजा करण्याचा संकल्प करावा. संकल्प केल्याशिवाय पूजा करू नये.
- गणेश पूजन संकल्पासाठी फुले, फळे, पान, सुपारी, अक्षत (अखंड तांदूळ), चांदीचे नाणे किंवा काही रुपये, मिठाई इ. सर्व साहित्य थोड्या प्रमाणात घ्या आणि ते आपल्या हातात घेउन थोडे पाणी पण घ्या, नंतर संकल्प मंत्र- जप करा.
ऊं विष्णुर्विष्णुर्विष्णु:,
ऊं तत्सदद्य श्री पुराणपुरुषोत्तमस्य विष्णोराज्ञया प्रवर्तमानस्य ब्रह्मणोऽह्नि द्वितीय पराद्र्धे श्री श्वेतवाराहकल्पे सप्तमे वैवस्वतमन्वन्तरे, अ
ष्टाविंशतितमे कलियुगे,
कलिप्रथम चरणे जम्बुद्वीपे भरतखण्डे आर्यावर्तान्तर्गत ब्रह्मवर्तैकदेशे पुण्य (तुमच्या शहराचे/गावाचे नाव सांगा) क्षेत्रे बौद्धावतारे वीर विक्रमादित्यनृपते : 2079,
तमेऽब्दे नल नाम संवत्सरे सूर्य दक्षिणायने,
मासानां मासोत्तमे भाद्र मासे शुक्ले पक्षे चतुर्थी तिथौ बुधवासरे चित्रा नक्षत्रे शुक्ल योगे विष्टि करणादिसत्सुशुभे योग
(गोत्र चे नाव घ्या ) गोत्रोत्पन्नोऽहं अमुकनामा
(आपले नाव घ्या आणि पत्नी सोबत असाल तर पत्नी चे पण नाव घ्या )
सकल-पाप-क्षयपूर्वकं सर्वारिष्ट शांतिनिमित्तं सर्वमंगलकामनया– श्रुतिस्मृत्यो- क्तफलप्राप्तर्थं— निमित्त महागणपति पूजन -पूजोपचारविधि सम्पादयिष्ये।
- निर्णय घेतल्यानंतर कलशाची पूजा करावी.
- गणेशाच्या उजव्या बाजूला कलश ठेवावा.
- यानंतर, नारळ लाल कपड्यात गुंडाळा आणि कलशावर ठेवा जेणेकरून फक्त समोरचा भाग दिसेल.
- कलशात आंबा पल्लव, सुपारी, नाणी ठेवा.
- कलशाच्या गळ्यात लाल कपडा किंवा मोली बांधावी.
- यानंतर कलशावर नारळ ठेवा आणि दिवा लावा.
- कलश घेऊन हातात फुले आणि अक्षत घ्या .
- आणि मंत्र म्हणा –
‘ओ३म् त्तत्वायामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदाशास्ते यजमानो हविभि:।
अहेडमानो वरुणेह बोध्युरुशंस मान आयु: प्रमोषी:।
(अस्मिन कलशे वरुणं सांग सपरिवारं सायुध सशक्तिकमावाहयामि, ओ३म्भूर्भुव: स्व:भो वरुण इहागच्छ इहतिष्ठ। स्थापयामि पूजयामि॥)’
अशा वेळी कलशाची पूजा करताना सर्वप्रथम गणेशाची पूजा करा.
हातात फुले घेऊन गणेशाचे ध्यान करताना खालील मंत्राचा जप करा:-
‘गजाननम्भूतगणादिसेवितं कपित्थ जम्बू फलचारुभक्षणम्।
उमासुतं शोक विनाशकारकं नमामि विघ्नेश्वरपादपंकजम्।’
त्यानंतर अक्षत हातात घेऊन आव्हाहन मंत्रोच्चार करावा…
‘ऊं गं गणपतये इहागच्छ इह सुप्रतिष्ठो भव।’
वाचून गणेशजी समोर अक्षतपत्रात अक्षता ठेवावे.
यानंतर श्लोक, अर्घ्य, स्नान, आचमन मंत्राचा पठण करा.
हातात पाणी घेऊन म्हणा-
‘एतानि पाद्याद्याचमनीय-स्नानीयं, पुनराचमनीयम् ऊं गं गणपतये नम:।’
पाणी जल पात्रात सोडून द्या.
तत्पश्चात ‘इदम् रक्त चंदनम् लेपनम् ऊं गं गणपतये नम:,’
आणि ‘इदं श्रीखंड चंदनम्’ म्हणत श्रीखंड चंदन लावावे.
त्यानंतर लगेचच ‘इदं सिंदूरभरणम् लेपनं ओम गं गणपतये नमः’ या मंत्राचा जप करून गणेशाला सिंदूर लावावा.
यानंतर दुर्वा आणि विल्भपत्र अर्पण करा.
इदं दुर्वादः ॐ गं गणपतये नमः ।
इदं बिल्वपत्र ओम गं गणपतये नमः |
म्हणत अनुक्रमे दुर्वा व बेलपत्र अर्पण करावे.
गणेशाला लाल वस्त्र परिधान करावे.
इदं रक्त वस्त्रं ओम गणपतये समर्पयामि ।
‘इदम् नानाविधी नैवेदयानि ओम गं गणपतये समर्पयामि:’ आणि ‘इदं साखर घृत युक्त नैवेद्यम् ओम गण गणपतये समर्पयामि:’ या बरोबर गणेशाला मोदक आणि मिठाई अर्पण करा.
‘इदं आचमनायं ओम गण गणपतये नम:’ आणि ‘इदं तंबूल पूगीफल सम्युक्तं ओम गण गणपतये समर्पयामि:’ अशी सुपारी अर्पण करा.
आता एक फूल घेऊन गणपतीला अर्पण करा आणि ‘ईष: पुष्पांजली ॐ गं गणपतये नमः‘ म्हणा.
गणेशाला पुष्प अर्पण करून नमस्कार करावा.
गणेशाची पूजा केल्यानंतर रिद्धी, सिद्धी देवी आणि क्षेम लाभ यांचीही पूजा करावी.
आणि शेवटी आरती करून प्रसाद वाटप करावा.
श्री गणपती आरती : Shri Ganpati Aarti
श्री गणेश स्तोत्र : Shree Ganesh Stotra
गणपति अथर्वशीर्ष : Ganpati Atharvashirsha
Ganesh Chaturthi Puja in English
If you are planning to worship Ganesha by installing Ganesha idol at home on Ganesha Chaturthi then you must know the steps and mantras of Ganesha Puja.
By setting up and worshiping the Ganesh idol in the Naamsmaran and scriptural manner, Lord Ganesha removes the obstacle and brings good fortune in the life of the devotees in any way in the form of Mangalmurti.
Materials required for bringing the idol home
A bowl of water for washing feet, milk, a piece of honey, a plate of incense (two oil lamps, kunku, akshata, betel nut)
Material required for Ganesh Shtapana pooja
Pat or Chowrang, Rangoli, Samai, Vati for Samai, Niranjan (2),
Flowers , Ghee for Niranjana, Pancharati for Aarti, Vati soaked in Ghee for Aarti,
Camphor, a coconut, silk or garland, flowers and garlands, durva, incense stick, small bottle of perfume,
Janve, five grams of cloves or leaves of leaf, dora, sweets-modak, mawa sweets, pedhas etc., clothes or underwear,
Vegeta leaves with stem,
Durva and Belpatra (Durva should be 3 pani or 5 pani.),
At least five types of five fruits, sandalwood powder, gulal, turmeric, kunku, gulal, pinjar, abeer, bukka,
Betel nuts 12 nos., kharik, almonds, turmeric, fruits, coconut pieces (5 nos. each), coconut,
Small bowls, akshata, spare money (coins 10),
Panchamrit = Mix raw milk, curd, pure ghee, honey, sugar in a bowl,
Tambya, Paali and vessel filled with water, Tamhan, small bowl of ghee (for adding ghee to Niranjan),
A small jar or bowl of oil (for adding oil to samai),
Upastra – 2 beads, Vastramal – 21 beads, ornaments to wear to Ganapati, other items to be kept aside, silver items etc.
Rags to wipe hands, rags to wipe God’s feet
