हनुमान आणि लक्ष्मण पत्नी उर्मिला संवाद
आजपर्यंत श्री रामायण हे आपल्या आणि श्री रामाच्या दृष्टिकोनातून या समाजाने पाहिले आहे;
लक्ष्मणाला पाहिले; देवी सीतेकडे जाणले ; हनुमानाची भक्ती जाणली ; रावणाचे ज्ञान ओळखले.
पण या रामायणातील सर्वात दुर्लक्षित पात्र कोणाचे असेल तर ते लक्ष्मणाची पत्नी आणि जनकनंदिनी सीतेची बहीण उर्मिला आहे.
जनक हे मिथिलाचे राजा आणि महाराजा निमी चे पुत्र होते.
जनक नंदिनी सीतेचा विवाह अयोध्येचा राजा दशरथ यांचा ज्येष्ठ पुत्र श्री राम याच्याशी झाला होता.
जनकाचे खरे नाव ‘सिरध्वज’ होते. त्यांच्या धाकट्या भावाचे नाव ‘कुशध्वज’ होते.
देवी सीता ही मिथिलाच्या राजा जनकाची ज्येष्ठ कन्या होती, म्हणून तिला ‘जानकी’ असेही म्हणतात.
राजा जनकाला माता सीता एका शेतातून मिळाली असे म्हणतात. म्हणूनच तिला पृथ्वीची कन्या असेही म्हणतात.
माता सीतेला एक बहीण उर्मिला आहे. मांडवी आणि श्रुतकीर्ती या जनकजींचा धाकटा भाऊ कुशध्वज यांच्या कन्या होत्या.
वनवासाच्या पहिल्या रात्री, जेव्हा भगवान राम आणि देवी सीता झोपडीत विश्रांतीसाठी गेले, तेव्हा लक्ष्मण झोपडीच्या बाहेर पहारेकरी म्हणून पहारा देत होते.
तेव्हा त्याला निद्रादेवीचे दर्शन झाले. जेव्हा लक्ष्मणाने निद्रा देवीकडे 14 वर्षांच्या झोपेतून मुक्त होण्यासाठी हे वरदान मागितले होते, तेव्हा निद्रा देवीने त्यांची इच्छा मान्य केली आणि सांगितले की त्यांच्या झोपेचा वाटा कोणी ना कोणी घ्यावा लागेल.
तेव्हा लक्ष्मणाने निद्रा देवींना त्यांच्या झोपेचा वाटा पत्नी उर्मिलाला देण्याची विनंती केली.
असे म्हणतात की निद्रा देवीच्या या वरदानामुळे लक्ष्मणाची पत्नी उर्मिला 14 वर्षे सतत झोपली आणि लक्ष्मण जागते राहिले.
Tata Sampann High in Fibre White Thick Poha, 500g
हनुमान आणि लक्ष्मण पत्नी उर्मिला संवाद
राम-रावण युद्धात लक्ष्मण बेहोश झाले तेव्हा हनुमानजी संजीवनी बुटी घेण्यासाठी गेले. त्यानंतर उर्मिलानेच हनुमानजींना लक्ष्मणजी बेशुद्ध होण्याचे खरे कारण काय होते हे सांगितले.
डोंगरात कोणती औषधी वनस्पती आहे हे त्यांना माहीत नव्हते,आनंद रामायणानुसार जेव्हा हनुमानजींनी संजीवनी पर्वत डाव्या हातावर उचलला आणि प्रभू रामाकडे गेले.
जेव्हा हनुमानजी अयोध्येजवळून जात होते. तेव्हाच त्यांनी अयोध्येत श्रीरामांच्या कुटुंबीयांची भेट घेणे योग्य मानले. तेव्हा मध्यरात्र झाली होती.
तेव्हा त्यांनी सगळ्यांचे दर्शन घेतले पण लक्ष्मणजींच्या पत्नी माता उर्मिला यांना पाहिले नव्हते. किंबहुना ती विशेष अध्यात्मिक साधना करण्यात मग्न होती.
उत्सुकतेपोटी, हनुमानजींनी ध्यान केले तेव्हा त्यांनी पाहिले की उर्मिलाने 14 वर्षांच्या कालावधीसाठी विशेष साधनाचे व्रत घेतले होते आणि ती ती विशेष साधनेमध्ये पूर्ण भक्तीभावाने पूर्ण करत आहे.
त्यानंतर हनुमानाला आई उर्मिलाने बोलावले. त्यांची क्षेमकुशल विचारून म्हणाल्या,
” मारुती नंदन, मी तुम्हाला ओळखले आहे. आणि मला माहित आहे की, माझे पती सध्या बेशुद्ध आहे. तुम्ही हा डोंगर त्यांच्यासाठीच घेत आहात, ज्यात संजीवनी वनौषधी आहेत.”
त्यानंतर हनुमान त्यांना सर्व सविस्तर सांगतात ते ऐकून माता उर्मिला हसतात.
तेव्हा हनुमान जी संकोचून विचारतात, “माते तुमच्या आनंदाचे कारण काय? तुमच्या पतीचा जीव धोक्यात आहे, सूर्य उगवताच सूर्यवंशाचा हा दिवा विझून जाईल.”
उर्मिला : माझा दिवा संकटात नाही. हनुमान, तो कोणी विझवूच शकत नाही आणि जर तुम्हाला सूर्योदयाबद्दल बोलायचे असेल तर तुम्ही अयोध्येत काही दिवस विश्रांती घेऊ शकता कारण तुम्ही तिथे पोहोचल्याशिवाय सूर्य उगाणारच नाही.
आता तुम्हीच सांगितले की भगवान श्रीरामांच्या मांडीवर त्यांचे डोके ठेवले आहे , जो योगेश्वर रामाच्या मांडीवर निजला आहे, काळ त्यांना स्पर्शही करू शकत नाही.
म्हणून ते दोघे लीला करत आहेत;
माझे पती वनवास झाल्यापासून झोपले नाही. न झोपण्याचे व्रत घेतले, म्हणून ते थोडा वेळ विश्रांती घेत आहे आणि जेव्हा त्यांना देवाची मांडी मिळाली , तेव्हा त्यांनी थोडी विश्रांती लांबवली.
आणि किंबहुना सूर्यदेवाकडेही इतके सामर्थ्य नव्हते की ते लक्ष्मण जागे होण्यापूर्वी उगवले असते .
कारण त्यांच्या समोर एका पतिव्रतेचे तप होते .
खरे तर जनकाच्या मुलींनी “राम-राज्य” ची निव ठेवली आहे.
रामराज्याचा आधार जनकाच्या मुली आहेत.
कधी उर्मिला तर कधी सीता…!
भगवान श्रीरामांनी रामराज्याचा कलशच स्थापित केला आहे.
रामराज्य असे सहज आले नाही.
ते या सर्वांच्या त्याग आणि बलिदातून आले.
जय श्री राम…
