Mallikaarjun Temple, Srishailam – मल्लिकार्जुन मंदिर, श्रीशैलम
जेव्हा देवी पार्वतीने भगवान शिवाला त्याच्याद्वारे निर्माण केलेल्या ब्रह्मांडातील कैलासाशिवाय त्याच्या सर्वात इच्छित स्थानाबद्दल विचारले, तेव्हा त्यांनी नयनरम्य निसर्गाच्या सानिध्यात वसलेले, श्री चक्राचा अवतार, पवित्र श्रीशैलम हे सनातन सुंदर स्थान निवडले.
अशा महत्त्वपूर्ण स्थानावर, शिव-शक्तीने त्यांच्या सर्व भक्तांना आशीर्वाद देण्यासाठी श्री मल्लिकार्जुन , भ्रमरंबाचे रूप धारण केले.
श्रीशैलम हे भारताच्या आंध्र प्रदेश राज्यातील कुर्नूल जिल्ह्यात आहे.
हे कुर्नूलपासून १८० किलोमीटर अंतरावर आहे.
श्रीशैलम हे घनदाट नल्लमल्ला जंगलांमध्ये स्थित आहे आणि कृष्णा नदी तिच्या तीनही दिशात्मक बिंदूंना स्पर्श करते.
पुराणात सिद्ध केल्याप्रमाणे, श्रीशैलमचे प्राचीन महत्त्व आहे.
१२ ज्योतिर्लिंगांपैकी दुसरे मल्लिकार्जुन स्वामी लिंग (मल्लिकार्जुन मंदिर )आहे; 18 महाशक्ती पीठांपैकी 6 वे श्रीभ्रमरंबा देवी मंदिर आहे.
ज्योतिर्लिंग आणि शक्तीपीठ दोन्ही असलेले हे भारतातील श्रीशैलम हे एकमेव ठिकाण आहे.
श्रीशैलमला श्रीगिरी, सिरीगिरी, श्रीपार्वतम आणि श्रीनागम अशी इतर अनेक नावे आहेत.
सत्ययुगातील नरसिंहस्वामी, त्रेतायुगातील सीता देवीसमवेत श्रीराम, द्वापरयुगातील पाचही पांडव, अनेक योगी, ऋषी, मुनी, उपदेशक, अध्यात्मिक गुरु, राजे, कवी आणि कलयुगातील भक्तांनी मल्लिकार्जुन मंदिर ला भेट दिली.
श्रीशैलमचे मल्लिकार्जुन मंदिर पवित्र स्थळ किंवा क्षेत्र हे प्राचीन काळापासून अस्तित्वात असल्याचे मानले जाते.
कृतयुग, त्रेतायुग, द्वापरयुग तसेच कलियुगातील कथांमध्ये तीर्थक्षेत्र आणि प्रार्थनास्थळाचा उल्लेख आढळतो.
घराणेशाहीचा प्रसार पाहिल्यास, दक्षिण भारतातील पहिल्या राजघराण्याचे, श्रीशैलम येथील सातवाहनांचे शिलालेखात्मक पुरावे सापडतील.
सातवाहन राजांपैकी तिसरा सातकर्णी हा देखील श्री मल्लिकार्जुन स्वामींचा निस्सीम भक्त होता आणि स्वतःला मल्लन्ना असे नाव देण्यासाठी प्रसिद्ध होता.
मल्लिकार्जुन स्वामी:
एकेकाळी सोममुनींचे पुत्र शिलाद महर्षी यांनी भगवान शिवाच्या नावाने तीव्र तपस्या केली.
महर्षींनी केलेल्या तपस्याने प्रसन्न होऊन भगवान भोला शंकराने त्यांना ‘भगवान शिवाची उपासना करून पुढे जाणारे पुत्र’ ही इच्छा पूर्ण केली.
शिलाद महर्षींनी आपल्या मुलांचे नाव नंदी-पर्वत ठेवले. मंजूर इच्छा पूर्ण झाल्यामुळे, नंदी-पर्वत यांनी भगवान शिवाबद्दलचे सर्व ज्ञान जाणून घेतले आणि ते भगवानांचे महान भक्त बनले.
वडिलांच्या परवानगीने, नंदी पर्वत च्या तपस्या आणि त्याच्या भक्तीने प्रसन्न होऊन भगवान शिव त्याला विचारतात की त्याची इच्छा काय आहे. ज्यावर, पर्वत म्हणतो:
“कैलासामध्ये सर्व पवित्र वस्तू ज्या प्रकारे राहतात, त्याचप्रमाणे मला देवांनी भरलेला असा पर्वत व्हायचा आहे जे एकाच कुटुंबात राहतात, पवित्र 9 नद्या, पवित्र जलकुंभ, अनेक शिखरे, प्राणी, पक्षी, सर्व आठ. भैरव, मुनी आणि ऋषी, फळ देणारी आणि औषधी वनस्पती आणि झाडे असतील. मी पर्वताचे रूप धारण करत असताना, तू माझ्या शिखरावर प्रमुख ज्योतिर्लिंगाच्या रूपात निवास करशील.”
ज्याला भगवान शिव म्हणाले, “एवढी सुंदर इच्छा मागणारा तू एकमेव भक्त होतास! आता तुम्ही श्रीपार्वतम, श्रीनागम, श्रीशैलम आणि श्रीगिरी या नावाने ओळखल्या जाणार्‍या पर्वताप्रमाणे राहाल.
माझे भक्त त्यांच्या प्रार्थनांचे पठण करतांना तुमच्या पलीकडे चालतील आणि तुम्ही इतिहासात तुमचे स्थान चिन्हांकित कराल.”
अशा प्रकारे भगवान शिवाने श्रीशैलममध्ये ज्योतिर्लिंगाचे रूप घेतले.
श्री भ्रमरांबा देवी :
स्कंद पुराणम आणि श्रीशैला खंडम यांनी पार्वती देवीच्या उत्पत्तीचे आणि दैवी स्वरूपाचे सुंदर वर्णन केले आहे जिला भ्ररामंबा देवी म्हणून ओळखले जाते.
एकेकाळी अरुणासुर नावाच्या राक्षसाने गायत्रीदेवीच्या नावाने उपासना केली.
त्याला अमरत्वाची इच्छा होती ज्यासाठी गायत्री देवी म्हणाली की ती अशी इच्छा देऊ शकणार नाही आणि फक्त ब्रह्मदेवच ते करू शकतील.
उपदेश घेऊन अरुणासुराने ‘ओम ब्रह्मदेवाय नमः’ म्हणत ब्रह्मदेवांना प्रसन्न करण्यासाठी तीव्र तपस्या सुरू केली.
त्यांची प्रार्थना सर्व जगापर्यंत पोहोचली आणि त्रासलेल्या देवांनी ब्रह्मदेवाची भेट घेतली आणि त्यांना याबद्दल काहीतरी करण्याची विनंती केली.
भगवान ब्रह्मा अरुणासुरासमोर हजर होतात आणि त्याला विचारतात की त्याची इच्छा काय आहे.
अमरत्वाबद्दल ऐकल्यावर, भगवान ब्रह्मा म्हणतात की अशी इच्छा विश्वाच्या तत्त्वांच्या विरुद्ध आहे आणि त्याऐवजी दुसरी इच्छा मागायला सांगते.
अरुणासुराने सखोल विचार केल्यावर सांगितले की 2 पाय किंवा 4 पाय असलेल्या सजीवांमुळे त्याला कधीही मृत्यूला सामोरे जावे लागणार नाही.
ब्रह्मदेव त्याची इच्छा पूर्ण करतात.
स्वतःला अमर आणि अजेय समजणारा अरुणासुर लोकांना त्रास देतो आणि देवांनाही सोडत नाही.
त्याच्या कृत्याने कंटाळलेले देव भगवान शिव आणि देवी पार्वती यांच्याशी त्यांच्या चिंता व्यक्त करतात.
पार्वती देवी एक हजार मधमाशांचा अवतार घेते आणि क्रूर अरुणासुराचा वध करते.
आनंदी देवता देवीला विनंती करतात की त्यांनी तिच्या आवडत्या ठिकाणी भ्ररामंबाचे रूप धारण करावे जेणेकरून ते अनंतकाळ तिची पूजा करू शकतील.
पार्वती देवी श्रीशैलमला भ्रामरांबा म्हणून राहण्यासाठी निवडते.
श्रीशैलमचे अनेक दंतकथा असूनही, सर्वोत्कृष्ट आख्यायिका म्हणजे भगवान शिव आणि भगवान कार्तिकेय यांच्यातील सलोख्याची आख्यायिका.
बुद्धीच्या एका प्रसिद्ध द्वंद्वयुद्धात, भगवान गणेशाने भगवान कार्तिकेय विरुद्ध विजय मिळवला,त्यामुळे कार्तिकेयाला राग आला आणि तो वनवासाला गेला.
शिव आणि पार्वती नंतर त्याला शांत करण्यात यशस्वी झाले, परंतु एका अटीवर: भगवान कार्तिकेय त्यांच्यासोबत नसतील तर जवळच राहतील.
भगवान शिव आणि पार्वती जिथे थांबले होते ते ठिकाण आता श्रीशैलम आणि पवित्र ज्योतिर्लिंग मल्लिकार्जुन देवस्थानम म्हणून प्रसिद्ध झाले आहे.
हिंदू धर्मातील सर्वात लोकप्रिय देवतांपैकी एकाचे आशीर्वाद घेण्यासाठी लाखो हिंदू भाविक दरवर्षी या मंदिराला भेट देतात.
भगवान शिवाची 108 नावे : Bhagwan Shiv 108 Namavali
द्वादश ज्योतिर्लिंग स्तोत्र : Dwadash Jyotirlinga Stotra
Reference:
Mallikaarjun Temple, Srishailam : https://www.srisailadevasthanam.org/en-in/home
